آرایه ابداع(چند آرایه ای)
ابداع چیست با مثال
آرایه ابداع یا همان چند آرایه ای ، در اصل به معنی چیز تازه و نو آوردن و در اصطلاح، آن است که نویسنده یا شاعر در یک عبارت نثر و یا یک بیت شعر، چند آرایه ادبی با یکدیگر بیاورد.
مثال هایی از آرایه ابداع:
در جمله ی زیر مثالی از ابداع را مشاهده میکنید:
آرایه های جملۀ زیر، عبارتند از: تضاد، تناسب، واج آرایی، حس آمیزی، ایهامِ تناسب و ایهامِ تضاد، مجاز و کنایه.
«لبِ شیرینِ تلخ پاسخش به یک ترشروییِ ناز، شور در جهان انداخته». (تاریخ وصاف)
تضاد: میان واژه های «تلخ- شیرین»، «ترش- شیرین»، «شور- شیرین»، آرایۀ تضاد وجود دارد.
تناسب: میان واژه های «تلخ، شیرین، ترش، شور» که همه از چشیدنی ها هستند، تناسب هست.
واج آرایی: در حرف «ش» واجآرایی هست.
حس آمیزی: در ترکیب های «لبِ شیرین»، «پاسخِ تلخ» و «رویِ ترش»، آرایۀ حس آمیزی وجود دارد.
ایهام تناسب و ایهام تضاد: در کلمۀ «شور» ایهام هست، یکی غوغا و دیگری مزۀ شور. در معنی دوم با «شیرین» تضاد دارد (ایهام تضاد) و باز در معنی دوم با «شیرین، تلخ، ترش» تناسب دارد (ایهام تناسب).
مجاز: «لَب» مجاز از زبان است.
کنایه: در «شیرین لب بودن»، «تلخ پاسخ بودن»، «ترش رویی» و «شور انداختن» کنایه هست.
***
مثال های دیگری از آرایه ابداع:
در بیت زیر نیز چندین آرایۀ ادبی وجود دارد که عبارتند از: ایهامِ تناسب، ایهامِ تضاد، تناسب، تضاد، واج آرایی، استعاره، تلمیح، اضافۀ تشبیهی و مبالغه.
خسرو از شکَر شیرین به همه عمر نیافت
آن حلاوت که ز شور شکَرت یافته ام (خواجوی کرمانی)
توضیح آرایه ها:
تناسب: خسرو، شیرین، شکر.
تلمیح: اشاره به داستان خسرو و شیرین.
تضاد: میان «یافتن و نیافتن»، «شور و شیرین» و «حلاوت و شور» تضاد هست.
واج آرایی: در حرف «ش» واج آرایی هست.
ایهام تناسب: واژۀ «شکَر» در مصراع اول ایهام دارد: یکی به معنی زن خسرو که نامش «شِکَر» بود که در این معنی با خسرو و شیرین(زن خسرو) تناسب دارد. دیگری به معنی شکر و شیرینی است که در این صورت هم، با حلاوت تناسب دارد؛ یعنی آن را به هر کدام از دو معنی آن در نظر بگیریم، با واژگان دیگر، تناسب دارد.
ایهام تناسب دیگر: واژۀ «شیرین» در مصراع اول ایهام دارد: یکی به معنی زن خسرو که نامش «شیرین» بود که در این معنی با خسرو و شکر(زن خسرو) تناسب دارد. دیگری به معنی شیرینی است که در این صورت هم با حلاوت تناسب دارد؛ یعنی «شیرین» را به هر کدام از دو معنی آن در نظر بگیریم، با واژگان دیگر، تناسب دارد.
ایهام تضاد: واژۀ «شیرین» که ایهام و تناسب آن گفته شد، در صورتی که به معنی مزۀ شیرین باشد، با شور(در معنی مزۀ شور) تضاد دارد و ایهام تضاد ایجاد می کند.
ایهام تضاد دیگر: واژۀ «شور» ایهام دارد: یکی به معنی شور و غوغا و دیگر به معنی مزۀ شور است که در معنی دوم با واژۀ «شیرین» تضاد دارد.
برای مطالعه ی کامل آرایه ایهام و انواع ایهام به صفحه آرایه ایهام مراجعه کنید.
استعاره: واژۀ «شکر» در هر دو مصراع، استعاره از لب و دهان معشوق است.
اضافۀ تشبیهی: ترکیب «شکرِ شیرین» در مصراع اول را می توان اضافۀ تشبیهی گرفت؛ یعنی، شیرین(زن خسرو) مانند شکر(شیرینی) خوب و دلپسند بود.
***
اگر نظر و یا سوالی درباره‌ی آرایه ابداع دارید، لطفا در بخش نظرات مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشیم.
عالی بود. سپاس از ادب آباد.
ممنون. استفاده کردم.
سلام ممنون از توجهتون
ممنون از ادب آباد، خوب بود.
سلام وقت بخیر تشکر از نگاه زیبای شما
درود، توضیحات و مثالهای آرایه ابداع عالی بود. سپاس از ادب آباد. خسته نباشید.??
سلام همراه گرامی ادب آباد تشکر از دیدگاه زیبای شما
من ک نفهمیدم چی شد
درود، کدام قسمتو متوجه نشدید؟
سلام خیلی عالی ابداع را توضیح دادید با تشکر
سلام سپاس از شما
درود و سپاس بیکران از دکتر عبداللهی گرامی ، امیدوارم همیشه، همچون گذشته ، در آسمان زبان فارسی ایران مانند خورشیدی بدرخشید تا نهال اندیشه های میهن پایدار و استوار رشد کنند و از خورشید میهن بر خود ببالند.ارادتمند ،جلایریان .
درود بر شما دوست عزیز و ارجمند،
از لطف و محبت شما سپاسگزارم و برایتان آرزوی تندرستی و شادمانی دارم.