آرایه سجع و انواع سجع با مثال

299,933

سجع چیست

سجع : آرایه سجع یا «تَسجیع» بدین گونه است که گوینده، سخن خود را با «سجع» بیان کند، بدین گونه که واژه­‌های پایانی دو یا چند جمله را از نظر وزن یا حروف آخر کلمه یا هر دو همانند سازد. کلامی که با سجع بیان شود «مُسَجَّع» و جمله­ های همانند را «قَرینه» گویند.

***

برای دیدن سایر آرایه های ادبی می توانید از صفحه آرایه ها و صنایع ادبی بازدید کنید.

***

طرح تضمینی کنکور

***

انواع سجع با مثال:

ارایه سجع بر سه قسم است:

  1. متوازی
  2. مطرف
  3. متوازن.

***

آرایه سجع متوازی با مثال:

سجع متوازی، آن است که کلمات در وزن و حرف رَوی، هر دو، مطابق باشند. مانند: (کار، بار)، (دست، شست)، (خامه، نامه).

زیباترین سجع، سجع متوازی است. زیرا لطف آرایه­ های لفظی بدیع، بسته به موسیقی و آهنگی است که واژه­ ها به کلام می­ بخشند و این در سجع متوازی بیشتر است.

مثال:

در متن زیر، میان واژگان «آذارند – آفتابند» و «نمی­ بارند – نمی­ تابند – نمی­ رانند» سجع متوازی وجود دارد:

– ابر آذارند و نمی ­بارند، چشمۀ آفتابند و بر کس نمی ­تابند. بر مرکب استطاعت سوارند و نمی ­رانند. (گلستان سعدی)

***

در جمله­ های زیر، میان واژگان «رحمت- نعمت» و «رسیده- کشیده» سجع متوازی وجود دارد:

– باران رحمت بی ­حسابش همه را رسیده و خوان نعمت بی­دریغش همه جا کشیده. (گلستان سعدی)

***

در جمله­ های زیر، میان کلمات «جواز- جهاز» و «امان- عیان» سجع متوازی وجود دارد:

-الهی نام تو ما را جواز، مهر تو ما را جهاز، شناخت تو ما را امان، لطف تو ما را عیان.

(مناجات نامۀ خواجه عبدالله انصاری)

***

در جمله­ های زیر، میان کلمات «دانایی- بینایی» و «راه- چاه» سجع متوازی وجود دارد:

-الهی دانایی دِه که در راه نیفتیم و بینایی دِه که در چاه نیفتیم. (مناجات نامۀ خواجه عبدالله انصاری)

***

در جمله­ های زیر، میان کلمات «رعیت- اذیت» و «کربت- غربت» سجع متوازی وجود دارد:

– یکی را از ملوک عجم حکایت کنند که دست تطاول به مال رعیت دراز کرده بود و جور و اذیت آغاز کرده تا به جایی که خلق از مکاید فعلش به جهان برفتند و از کربت جورش راه غربت گرفتند. (گلستان سعدی)

***

سجع مطرف با مثال:

آرایه سجع مُطَرَف، آن است که واژگان در حرف رَوی، یکی، ولی در وزن، مختلف باشند؛ مانند: «کار، شکار»، «دست، شکست»، «شانه، نشانه».

مثال:

در  متن زیر، میان  کلمات «آرند- بیازارند» سجع مطرف وجود دارد:

– دوستی را که به عمری فرا چنگ آرند، نشاید که به یک دَم بیازارند. (گلستان سعدی)

***

سجع متوازن با مثال:

آرایه سجع متوازن، آن است که کلمات قرینه، در وزن، متفّق، ولی در حرف رَوی، مختلف باشند؛ مانند: (کام، کار)، (نهال، بهار).

مثال:

در متن زیر، میان کلمات «پاک – صاف» و «شریف – کریم» سجع متوازن وجود دارد:

– فلان را اصلی است پاک و طینتی است صاف، دارای گوهری است شریف و صاحب طبعی است کریم. (گلستان سعدی)

***

۱ تفاوت سجع با جناس:

کلماتی که با یکدیگر آرایه جناس را می‌سازند از نظر ظاهری کاملا شبیه به هم هستند (جناس تام) ولی معنای متفاوتی دارند؛ نظیر شیر (حیوان) و شیر (خوراکی)و یا هر دو کلمه تفاوت بسیار کوچکی با هم دارند و فقط در یکی از حروف خود با هم متفاوت اند (جناس ناقص)

مانند: کار- بار، مست – هست، نام- کام و… ، و این آرایه در شعر به کار می رود نه در نثر؛ اما کلماتی که با یکدیگر یک سجع را تشکیل می‌دهند، از نظر ظاهری تفاوت‌های آشکاری با هم دارند (مثل کلمات قافیه در شعر که فقط حروف پایانی مشترک دارند) و ممکن است اصلاً شبیه نباشند و فقط هموزن باشند؛ مثل سجع متوازن. این آرایه هم مربوط به نثر است و معمولا در پایان جملات یا فقره های متن منثور به کار می رود.

***

اگر نظر و یا سوالی درباره‌ی سجع دارید، لطفا در بخش نظرات مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشیم.

69 نظرات
  1. رضا مرادی می گوید

    سلام عالی بود مطلبتون

    1. yaghoot می گوید

      سلام ممنون از شما

  2. حسین می گوید

    خیلی عالی توضیح دادید آرایه سجع و انواع آن را

    1. yaghoot می گوید

      تشکر از شما

  3. مصطفی می گوید

    خیلی عالی توضیح دادید آرایه سجع و انواع آن را

  4. دانیال می گوید

    بسیار مختصر و مفید بود

    1. yaghoot می گوید

      تشکر از شما

  5. نیما می گوید

    عالی بود مخصوصا قسمت انواع سجع

    1. yaghoot می گوید

      درود سپاس از شما

  6. سهیل می گوید

    عالی بود مخصوصا قسمت سجع متوازی با مثال

    1. yaghoot می گوید

      درود سپاس از شما

  7. شاهدخت می گوید

    عالی

    1. yaghoot می گوید

      سلام دوست عزیز ممنون از توجه و نظرتون

  8. شاهدخت می گوید

    عالی?

    1. yaghoot می گوید

      تشکر ❤️

  9. احمد می گوید

    خیلی خوب و کامل توضیح دادید تشکر

    1. yaghoot می گوید

      سلام سپاس از شما

  10. بردیا رادان می گوید

    سلام، مثالها و توضیحات آرایه سجع خیلی خوب. مثالهای بیشتر هم اگر می شه وارد کنید. ممنون از ادب آباد. خسته نباشید.

    1. yaghoot می گوید

      سلام دوست عزیز تشکر از شما، بله حتما وارد میکنیم

  11. عاطفه شهیدی می گوید

    خوب آموزش دادید. خسته نباشید و سپاس از شما💌💌👑

  12. حسین بهروزی می گوید

    درود بر شما خیلی خوب آموزش دادید. دستتون درد نکنه. خسته نباشید.💚🎀

  13. سپیده می گوید

    مثال هایی که برای هر بخش زدید باعث میشه کامل اون قسمت جا بیفته خیلی ممنون برای انتخاب مثال ها، خسته نباشید

  14. بهار می گوید

    سلام
    تفاوت آرایه ی سجع و جناس تام در چیست؟

  15. sepehr می گوید

    ممنون خیلی خوب بود

    1. yaghoot می گوید

      درود ممنون از شما دوست عزیز

  16. محمد می گوید

    عالی بود به من کمک کرد

    1. yaghoot می گوید

      درود سپاس از شما

  17. محمدحسن می گوید

    توی سجع متوازن چطوری بفهمیم دوتا کلمه هم وزن هستند؟

    1. yaghoot می گوید

      درود
      با توجه به برابری هجاهای کوتاه و بلند کلمات در برابر یکدیگر.

      مانند: قاتل و کاتب،
      هردو کلمه از دو هجای بلند تشکیل شده‌اند، پس هموزن‌اند.

  18. حمید می گوید

    سلام

    راستش از ملاقات آرایه های مختلف در این جا ، یک جا ، خوشحال شدم.

    متشکرم

  19. ... می گوید

    خیلی عالی بود

    1. ادب آباد می گوید

      درود سپاس از شما دوست گرامی

  20. AHSAN می گوید

    ممنون عالی بود دمتون گرم

    1. ادب آباد می گوید

      درود سپاس از نگاه زیبای شما

  21. محمد رضا می گوید

    سلام عرض خسته نباشید میشه فرق جناس با سجع رو بگید؟؟

    1. ادب آباد می گوید

      سلام
      کلماتی که با یکدیگر آرایه جناس را می‌سازند از نظر ظاهری کاملاً شبیه به هم هستند (جناس تام) ولی معنای متفاوتی دارند؛ نظیر شیر (حیوان) و شیر (خوراکی) و یا هر دو کلمه تفاوت بسیار کوچکی با هم دارند و فقط در یکی از حروف خود با هم متفاوت اند (جناس ناقص)؛ مانند: کار- بار، مست – هست، نام- کام و… ، و این آرایه در شعر به کار می رود نه در نثر؛ اما کلماتی که با یکدیگر یک سجع را تشکیل می‌دهند، از نظر ظاهری تفاوت‌های آشکاری با هم دارند (مثل کلمات قافیه در شعر که فقط حروف پایانی مشترک دارند) و ممکن است اصلاً شبیه نباشند و فقط هموزن باشند؛ مثل سجع متوازن. این آرایه هم مربوط به نثر است و معمولاً در پایان جملات یا فقره های متن منثور به کار می رود.

  22. Hasti می گوید

    کاملا مفید و مختصر بود👌

    1. ادب آباد می گوید

      سلام سپاس از شما

  23. یوکا می گوید

    ممنون بابت توضیحاتتون
    سجع از نوع متوازن( هم وزن هستند ولی حرف آخرشون یکی نیست ، بد ترین نوع سجع ) رو از قلم انداختید 😅

    1. ادب آباد می گوید

      درود دوست گرامی سپاس از شما
      توضیحات مربوط به سجع متوازن همراه با مثال در متن مقاله هست

  24. عرفان می گوید

    فوق العاده بود

    1. ادب آباد می گوید

      درود دوست گرامی
      سپاس فراوان

  25. علی می گوید

    ممنون خیلی مفید بود

    1. ادب آباد می گوید

      سلام سپاس از شما

  26. مهسا می گوید

    سلام عالی بود به خوبی سجع را توضیح دادید

    1. ادب آباد می گوید

      سلام دوست گرامی سپاس از شما

  27. شادی می گوید

    خیلی ممنون سجع را کامل یاد گرفتم

    1. ادب آباد می گوید

      سلام دوست گرامی سپاس از شما

  28. شاپور می گوید

    عالی و کامل سجع با مثال توضیح دادید تشکر

    1. ادب آباد می گوید

      سلام دوست گرامی سپاس از شما

  29. shahab می گوید

    بهترین متنی بود که درباره ی ارایه سجع خوندم خیلی ممنون

    1. ادب آباد می گوید

      سلام تشکر

  30. اشکانی می گوید

    درود بر شما،
    مثالهی خوبی برای سجع آوردید. خسته نباشید.🎉

  31. فرهادی می گوید

    درووووود،
    مثال و توضیح سجع عالی بود.
    شب و روزگار خوش🌹

  32. اسفدیار می گوید

    بسیار سپاس از ادب اباد، ساده و روان بود.🌼🌼

  33. یزدی می گوید

    سلااااااااام،
    همه خوب بود. سجع متوازن و مطرف ساده و زودفهم بود. ممنون از ادب آباد.

  34. ابوالفضل می گوید

    عالی خوب بود مخصوصا بخش تفاوت سجع با جناس

    دست شما درد نکنه مممنون

    1. ادب آباد می گوید

      درود دوست عزیز سپاس

  35. ‌‌‌‌ می گوید

    سلام مفید واقع شد ممنون

  36. Yavari می گوید

    عالی بود مرسی

  37. محمدمحسن می گوید

    بسیار قابل استفاده و عالی بود.
    یه سوال:
    چرا گفتید جناس مخصوص شعر است؟!

  38. اسفندیار می گوید

    عالی بید

  39. حنانه می گوید

    سلام میتونید به من از درس ۱۱ و۱۰فارسی هشتم سچع پیدا کنید و بفرستید

  40. زهرا می گوید

    سلام
    یه سوال
    باید قبل از اینکه مشخص کنیم چه وزنی داره اول شناسه شو خط بزنیم؟
    مثلا نشاطی و فسونی
    یعنی نشاط هستی فسون هستی
    اگه شناسشو خط بزنیم بعد مشخص کنیم میشه متوازن
    اگه خط نزنیم چون اخرشم مثل همه میشه متوازی

  41. ناشناس می گوید

    خب کلمه ها آذارند و… چه نوع سجعیه؟ متوازننه، متوازییه یا مطرففه؟

  42. مریم می گوید

    سلام توی بخشی که رعیت و اذیت رو متوازی گفتین، برای آغاز و دراز چع سجعی رو می گیرید؟
    قلمچی می گه مطرف هستن در حالی که هر دوشون دوبخشی هستن و هم وزن، حرف آخرهاشونم یکیه

  43. پرهام می گوید

    عالی بود ممنون

  44. حسن می گوید

    سلام. عزیز و لذیذ چه نوع سجعی دارند؟

  45. حسن می گوید

    سلام.عزیز ولذیذ چه نوع سجعی دا رند؟؟

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.