آرایه اسلوب معادله

81,497

اسلوب معادله چیست

اسلوب معادله : آرایه اسلوب معادله یا تمثیل بدین سان است که گوینده یا شاعر، مطلبی را که در ذهن دارد، در یک مصراع بیان می­ کند و به کمک یک معادل سازی در مصراع دوم، سخن خود را برای خواننده و مخاطب خود، روشن و محسوس می کند و بدین گونه منظور خود را بهتر به مخاطب می­ رساند؛ یعنی برای اینکه مطلب خود را عینیت بخشد و آن را برای خواننده روشنتر و ملموس­تر کند، با آوردن یک مصراع به عنوان معادل برای مصراع اول، به گونه­ ای آن را تفسیر کرده و به درک بهتر آن کمک می­ کند.

در این شیوه، شاعر چنان با هنرمندی خود، این کار را انجام می­ دهد که اگر جای دو مصراع را با هم عوض کنیم، خللی در سخن ایجاد نمی ­شود. برای درک بهتر این معادله، در بیشتر مواقع می­ توان در میان دو مصراع مورد نظر، عبارت «همان طور که» را قرار داد. در واقع در آرایه اسلوب معادله، گونه ­ای تشبیه پنهان میان دو مصراع وجود دارد.

***

برای دیدن سایر آرایه های ادبی میتوانید از صفحه آرایه ها و صنایع ادبی بازدید کنید.

طرح تضمینی کنکور

***

مثال آرایه اسلوب معادله:

شعر دود اگر بالا نشیند کسر شان شعله نیست اسلوب معادله:

دود اگر بالا نشیند کسر شأن شعله نیست        جای چشم ابرو نگیرد، گرچه او بالاتر است (صائب)

در بیت بالا، شاعر در مصراع اول می ­گوید: اگرچه دود از شعله بالاتر می ­رود، اما ارزش آن به اندازۀ شعله نیست و بالا رفتن دود سبب کم شدن شأن و ارزش شعله نمی­ شود. در مصراع دوم، یک معادل برای مصراع اول می­ آورد و می­ گوید: همان طور که اگرچه ابرو بالاتر از چشم قرار دارد، اما هرگز به اندازۀ چشم ارزش ندارد و نمی­ تواند جایگزین چشم شود.

بدین گونه می­ خواهد که منظور خود را برای خواننده باز کند و خواننده سخن او را بهتر بفهمد و بپذیرد. شاعر  می­ گوید: بالا رفتن دود نسبت به آتش، مانند بالا بودن ابرو بر روی چشم است که در هر دو مورد، آنچه پایین­ تر قرار گرفته (شعله، چشم) با ارزش­تر از آنچه بالاتر است (دود، ابرو)، می­ باشد و بالا قرار گرفتن، ملاک باارزش بودن نیست.

می­ توان گفت که درآرایه اسلوب معادله یا همان آرایه تمثیل، مفهوم مصراع اول و دوم یک بیت با هم برابرند، یا هر دو مصراع به یک پیام و منظور اشاره می­ کنند و همدیگر را تأیید می­ کنند.

 

نکته:

گاهی نیز شاعر اسلوب معادله را در دو بیت بیان می­ کند، یعنی سخن خود را در یک بیت بیان می­ کند و بیت بعد را به عنوان معادل آن به کار می­ برد.

اسلوب معادله باید بدین گونه باشد که دو مصراع کاملاً از لحاظ نحوی استقلال داشته باشند و از هم تفکیک‌پذیر باشند و هیچ حرف ربط و یا حرف شرط و یا چیز دیگری که حتّی در معنا، نه فقط به لحاظ نحوی، آن دو مصراع را به هم مرتبط سازد، یافت نشود.

 

اسلوب معادله مثال:

میان دو مصراع بیت زیر،آرایه اسلوب معادله هست.شاعر می­ گوید: هیچ کس مانند من که از یارم جدا شده ام، ارزش دوست واقعی را نمی­ داند. همان طور که فقط آن ماهی که از آب جدا شده و بر خشکی ­اُفتاده است، قدر و ارزش آب را می ­داند:

مقدار یار همنفس چون من نداند هیچکس            ماهی که بر خشک اوفتد قیمت بداند آب را (سعدی)

***

در این بیت، شاعر می­ گوید: آدم هنگامی که پیر می­ شود و عمرش رو به تمام شدن است، حرص او جوانتر و بیشتر می­ شود، همان طور که خواب انسان، در وقت سحر که هنگام بیداری است، سنگین تر می­ شود:

آدمی پیر چو شد حرص جوان می‌گردد          خواب در وقت سحرگاه گران می‌گردد (صائب تبریزی)

***

اگر نظر و یا سوالی درباره‌ی ارایه اسلوب معادله دارید، لطفا در بخش نظرات مطرح کنید تا پاسخگوی شما باشیم.

9 نظرات
  1. سهیل می گوید

    سلام بسیار عالی و کامل اسلوب معادله را توضیح دادید تشکر

  2. شادی می گوید

    خیلی ممنون از توضیحات خوبتون درباره ی اسلوب معادله
    خسته نباشید

  3. هادی می گوید

    عالی و کامل

  4. شیما می گوید

    ممنون از مقاله خوبتون درباره ی آرایه اسلوب معادله

  5. حامد می گوید

    خیلی ممنون عالی بود

  6. امیر می گوید

    خیلی واضح، قابل فهم و عالی توضیح دادید ممنون

  7. آوین می گوید

    بسیار کامل و مفهومی توضیح دادین ممنونم

  8. محمد می گوید

    سلطان اسلوب معادله جناب صائب تبریزیه. نصف اشعارش این آرایه رو داره

  9. هاشم پیرگزی می گوید

    سلام دوست عزیز می خواستم بپرسم آیا این بیت شعر از زنده یاد کلیم کاشانی را می توان از مصادیق اسلوب معادله به شمار آورد ؟
    تا ز دل آهی کشیدم جمله دل ها در گرفت
    باد بود از آتش یک خانه چندین خانه سوخت

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.