آرایه لف و نشر
لف و نشر چیست
لف و نشر : «لف» در لغت به معنی پیچیدن و تا کردن، و «نشر» به معنی گستردن و باز کردن است. در اصطلاح فن بدیع،آرایه لف و نشر آن است که ابتدا، چند چیز را در کلام بیاورند، آنگاه چند امر دیگر از قبیل صفات یا افعال بیاورند که هر کدام از آنها به یکی از آن چیزها که در اول گفته اند، مربوط باشد و تعیین نکنند که کدام یک از آن امور به کدام یک از آن اشیاء برمی گردد؛ کلماتی را که در اول آورده اند، لف و اموری را که به آنها بر می گردد، نشر می گویند.
«لف و نشر» به دو قسم کلی تقسیم می شود:
- لف و نشر مرتب
- لف و نشر مشوش
***
برای دیدن سایر آرایه های ادبی از صفحه آرایه ها و صنایع ادبی دیدن کنید.
***
– آرایه لف و نشر مرتب
آرایه لف و نشر مرتب، آن است که امر اول از نشر به لفظ اول از لف و همچنان دوم به دوم و سوم به سوم برگردد.
در بیت زیر، لف و نشر مرتب هست، یعنی کمندِ زلفت مرا می کَشد و کمانِ ابرویت مرا می کُشد:
وقتی کمند زلفت، دیگر کمان ابرو
این می کشد به زورم، آن می کُشد به زاری (سعدی)
***
در هر دو مصراع بیت زیر، لف و نشر مرتب وجود دارد؛ در مصراع اول، عفو و خشم، لف است و روز و شب نشر آنها هستند. در مصراع دوم نیز، مهر و کین لف است و شهد و سَم نشر آنهاست:
از عفو و خشم تو دو نمونه است روز و شب
وز مهر و کین تو دو نمونه است شهد و سم (اَنوری)
***
در بیت زیر، لف و نشر مرتب هست. جیب و جام، لف است و مال و می نشر آنهاست:
با آنکه جیب و جام من از مال و می تهی است
ما را فراغتی است که جمشید جم نداشت (فرخی یزدی)
***
گاهی لف و نشر در دو بیت رخ می دهد. یا اینکه دو لف و نشر به هم تنیده و پیوسته به کار می رود. بهترین نمونۀ آاین نوع از لف و نشر، این شعر فردوسی است:
به روز نبرد، آن یَل ارجمند
به شمشیر و خنجر، به گرز و کمند
برید و درید و شکست و ببست
یَلان را سر و سینه و پا و دست
در بیت های بالا دو لف و نشر مرتب به کار رفته است؛ یکی میان واژگان مصراع دومِ بیت اول و مصراع اول از بیت دوم؛ بدین صورت که واژگان «شمشیر، خنجر، گرز و کمند» لَف هستند و واژگان «برید، درید، شکست و ببست» به ترتیب، برای آنها نشر هستند. یعنی، با شمشیر برید، با خنجر درید، با گرز شکست و با کمند ببست.
لف و نشر دوم، میان واژگان دو مصراع بیت دوم است. یعنی واژگان «سر، سینه، پا و دست» به ترتیب به واژگان «برید، درید، شکست و ببست» بر می گردد. یعنی واژگان مصراع اول، لَف و واژگان مصراع دوم به ترتیب، برای آنها نشر هستند. بدین صورت: سر را برید، سینه را درید، پا را شکست و دست را ببست.
***
– آرایه لف و نشر مشوش
آرایه لف و نشر مشوش، آن است که در ارتباط میان امور اول و اموری که بعد از آنها در سخن آمده است، ترتیبی وجود نداشته باشد.
مانند:
در بیت زیر، واژگان «مرغ و ماهی» لف و «دریا و مرغزار» نشر آن دو هستند، اما به ترتیب نیامده اند؛ زیرا مَرغزار با مرغ و دریا با ماهی ارتباط دارد:
همی مرغ و ماهی بر ایشان به زار
بگریند به دریا و در مرغزار
***
در بیت زیر، لف و نشر مشوش هست؛ یعنی سگ دامن غریب را می گیرد و دربان گریبان او را:
سگ و دربان چو یافتند غریب
این گریبانش گیرد، آن دامن (بوستان سعدی)
***
مثال آرایه لف و نشر در شعر حافظ:
به لطفِ خال و خط از عارفان ربُودی دل
لطیفه های عجب زیر دام و دانۀ توست
توضیح:
با لطافت خال و خط خود دل عارفان و عاشقان را ربودی . لطیفه های عجیب زیر دام و دانۀ تو است.
لف و نشر مشوش در کلمات خال و خط در مصراع اول و کلمات دام و دانه در مصراع دوم هست؛
یعنی برای شکار عارفان و عاشقان، آن خالِ لطیف را دانه و آن خطِ زیبا را دام قرار داده ای.
***
اگر سوال و یا نظری درباره ی ارایه لف و نشر دارید حتما در قسمت نظرات بنویسید تا در سریع ترین زمان ممکن پاسخگوی شما باشیم.
عالی بود
تشکر از شما
توضیح لف و نشر عالی بود. ممنون از سایت ادب آباد.
بسیار کامل بود. تشکر از شما!
توضیح لف و نشر عالی بود.
سپاس از ادب آباد.
توضیح و مثال آرایه لف و نشر خیلی خوب بود.
ممنون از ادب آباد.
سلام وقت بخیر تشکر از شما
تعریف لف و نشر خوب بود.
سپاس از ادب آباد.
سلام وقت بخیر تشکر از نگاه زیبای شما
تعریف لف و نشر خیلی عالی بود.
سلام وقت بخیر تشکر از نگاه زیبای شما
خیلی کامل و خوب لف و نشر را توضیح دادید تشکر
سلام وقت بخیر تشکر از نگاه زیبای شما
توضیحات بسیار مفید بود
میتونم ازتون یک کمک بخوام؟شعری از حافظ هست که دارای این آرایه باشه؟اگه هست بهم میگید؟
سلام دوست عزیز وقت بخیر
مثال آرایه لف و نشر در شعر حافظ:
به لطفِ خال و خط از عارفان ربُودی دل
لطیفه های عجب زیر دام و دانۀ توست
توضیح:
با لطافت خال و خط خود دل عارفان و عاشقان را ربودی . لطیفه های عجیب زیر دام و دانۀ تو است.
لف و نشر مشوش در کلمات خال و خط در مصراع اول و کلمات دام و دانه در مصراع دوم هست؛
یعنی برای شکار عارفان و عاشقان، آن خالِ لطیف را دانه و آن خطِ زیبا را دام قرار داده ای.
آیا دربیت زیر میتوان دوحرف درمصراع اول رالف ومروت ومدارا نشر گرفت؟
آسایش دوگیتی تفسیر این دوحرف است
بادوستان مروت بادشمنان مدارا
درود دوست عزیز
نه این لف و نشر نیست.
مثلاً اگر چنین بود، میشد:
با دوستان و دشمنان مروت و مدارا
سلام وقت بخیر خیلی عالی لف و نشر توضیح دادید تشکر
مقاله ی بسیار عالی و کاملی درباره ی آرایه لف و نشر نوشتید تشکر
درووووود،
بسیار عالی بود. ممنون از ادب اباد.
سلام و سپاس.
توضیحات لف و نشر و مثالهاشون عالی بود. خسته نباشید.🌻🌻
سلام
خوب بود. خیلس ساده و روان توضیح دادید. سپاس از ادب آباد.
🌼🌼
عالی
در کار گلاب و گل حکم ازلی این بود
کاین شاهد بازاری وان پرده نشین باشد
اینجا لف و نشر مرتبه یا مشوش؟
درود. لف ونشر را در شعر نیمایی و سپید هم مثال آورید.
سلام
ضمن تشکر در مواردی نظیر
از عفو و خشم تو دو نمونه است روز و شب
وز مهر و کین تو دو نمونه است شهد و سم
نیاز برای مرتب کردن جمله و بعد تعیین لف و نشر هست یا نه؟
یعنی به این شکل
روز و شب دو نمونه از عفو و خشم تو است
شهد و سم دو نمونه از مهر و کین تو است
که در این حالت جای لفها و نشرها عوض می شود.
خیلیم عالی
درود و سپاس.