دوبیتی
دوبیتی چیست:
دوبیتی یکی از قالب های شعر سنتی فارسی است و آن شعری است که شامل چهار مصراع در یک وزن که قافیه در مصراع های اول و دوم و چهارم آن رعایت می شود. دوبیتی نیز مانند رباعی، از قالب های اصیل ایرانی است. در واقع، همان رباعی است. با این تفاوت که وزن آن با رباعی متفاوت است؛ وزن رباعی با هجای بلند آغاز می شود، ولی وزن دوبیتی با هجای کوتاه آغاز می شود.
دوبیتی های اصیل به لهجۀ محلی(فَهلَوی) سروده شده است و از این رو به قالب، فَهلَویات نیز گویند. مضمون دوبیتی، غنایی است. گویندۀ بسیاری از دوبیتیها، که معمولاً روستاییان و شبانان هستند، معلوم نیست. دوبیتیهای باباطاهر و فایز دشتستانی معروف است.
رباعی و دوبیتی، این دو نیز از قالبهای اصیل شعر فارسی به شمار می روند. این دو نوع شعر هم، در ادب عرب، هیچ موفق نیست. با اینکه در ادب فارسی، یکی از بزرگترین آثار اندیشۀ بشری یعنی رباعیات خیام، در قالب رباعی است و نیمی از ادبیات توده و فرهنگ عوام ما در قالب دوبیتی است.
***
برای دیدن و مطالعه ی سایر قالب های شعر فارسی به صفحه قالب های شعر پارسی مراجعه کنید.
دوبیتی های ناب و پر معنی:
نمونه دوبیتی های باباطاهر:
شب تاریک و سنگستان و مو مست
قدح از دست مو افتاد و نشکست
نگهدارنده‌اش نیکو نگهداشت
وگرنه صد قدح نفتاده بشکست
***
من آن رندم که گیرم از شهان باج
بپوشم جوشن و بر سر نهم تاج
فرو ناید سر مردان به نامرد
اگر دارَم کشند مانند حلاج
***
نمیدانم دلم دیوانهٔ کیست
کجا آواره و در خانهٔ کیست
نمیدونم دل سر گشتهٔ مو
اسیر نرگس مستانهٔ کیست
***
عزیزا کاسهٔ چشمم سرایت
میان هردو چشمم جای پایت
از آن ترسم که غافل پا نهی تو
نشیند خار مژگانم به پایت
***
نمونه دوبیتی از فایز دشتستانی:
اگر دوران دهد بر بادم، ای دوست
وگر هجران کَنَد بنیادم، ای دوست
مکن باور که فایز، چشم و زلفش
رود از خاطر و از یادم، ای دوست
***
اگر خواهی بسوزانی جهان را
رخی بنما، بیفشان گیسوان را
بُتِ فایز، اشارت کن به ابروت
بکش تیغ و بکُش پیر و جوان را
***
خیلی عالی و با مثال های خوب دوبیتی را توضیح دادید
تشکر
سلام همراه گرامی ادب آباد تشکر از دیدگاه زیبای شما