انواع سبک های نثر فارسی

8,148

انواع نثر فارسی | سبک های نثر فارسی

از دیدگاه­ های مختلفی می­ توان سبک های نثر فارسی را به دوره ­هایی تقسیم کرد؛ اما از دیدگاهی که بیشتر جنبۀ سبک­ شناسی دارد، می­ توان سبک های نثر فارسی را به سه دورۀ تقسیم کرد.

انواع نثر:

۱- نثر مرسل. ۲- نثر فنی. ۳- نثر موزون.

این تقسیم­ بندی مبتنی بر مشخصات و مختصات بیرونی، یعنی فرم بیرونی هستند؛ اما اگر بخواهیم به لحاظ معنایی(مختصات درونی) به انواع نثر نگاه کنیم، نثرهایی از قبیل: تاریخی، مذهبی، صوفیانه، یا داستان­ هایی از قبیل: رمزی، عاشقانه و حماسی و مانند آن داریم.

***

برای دیدن سایر مقالات درباره ی سبک های شعر و نثر فارسی از صفحه ی سبک شناسی شعر و نثر پارسی  دیدن کنید.

***

ویژگی های نثر مرسل

نثر مرسل چیست : مرسل، اسم مفعول از ارسال و به معنی رها شده و آزاد است؛ یعنی نثر بی­ تکلف و غیرمقید به صنایع ادبی و فنون تزیینی کلام. در حقیقت، نثر مرسل، صورت مکتوب زبان گفتاری است؛ بدون توجه به هنرورزی­ های ادبی که بعدها مرسوم شد. به نثر مرسل، نثر دورۀ اول نیز می­ توان گفت. زیرا اولین آثار مشهور بازمانده از نثر پارسی، مربوط به این دوره است.

به نثر مرسل، نثر سبک خراسانی هم می گویند. به اعتبار این که نخستین نویسندگان در خراسان بودند و به لهجۀ مادری خود می­ نوشتند. نثر مرسل را نثر بلعمی نیز می گویند. چون بلعمی جزو اولین و شاخص ترین نویسندگان این دوره است.

نثر مرسل به لحاظ تاریخی، دو دورۀ سامانیان و غزنویان را در بر می ­گیرد. البته در دوره­ های بعد هم تقلید می­ شد. به طور کلی، می­ توان گفت که نثر مرسل، نثری است ساده و روشن و مبتنی بر جملات کوتاه و کلمات پارسی و خالی از لغات عربی و کلمات مهجور است.

نثر موزون چیست

یکی از شیوه ­های نثر پارسی، نثر موزون یا مسجع است که دو جلوه دارد؛ یکی نثر موزون مرسل که در آثار خواجه عبدالله انصاری دیده می­ شود و دیگری نثر موزون فنی که در مقامات حمیدی دیده می­ شود.

بیان خواجه عبدالله در بیشتر آثار معروف خود، مانند: مناجات­ نامه، کَنزُ السالکین و طَبَقاتُ الصوفیه، موزون و مرسل است. بعدها جز یکی دو نفر شیوۀ خواجه عبدالله را دنبال نکردند؛ ابوالفضل میبدی در کشف­ الاَسرار و امیر حسینی در نُزهَهُ المَجالس.

مهمترین ویژگی نثر موزون، لَخت­ها یا فقره­ های مساوی یا تقریباً مساوی و همچنین سجع است.

 نثر فنی

قرن ششم دورۀ نثر فنی است. نویسندگان نثر فنی از منشیان و دبیران درباری بودند که در تحصیلات خود، آشنایی کافی با زبان و ادبیات عربی و معارف اسلامی می­ یافتند. آغازگر این سبک، نصرالله منشی، مؤلف کتاب کلیله و دمنه است که در نیمۀ اول قرن ششم می­ زیست و دبیر دیوان غزنویان دوم بود و مدتی نیز منصب وزارت داشت. کلیله و دمنه که در سال ۵۳۹ نوشته شده، به نثر فنی معتدل است.

نثر فنی، نثری است شعروار که مخیّل است و زبان تصویری دارد و سرشار از آرایه­ های ادبی است. اولین نمونۀ نثر ادبی، کلیله و دمنه به این سبک نوشته شد و زیباترین کتب به نثر ادبی در این سبک دیده می­ شود.

نثر فنی، عالیترین نوع نثر از دید فضلاست. فضلایی که با زبان و ادب عرب انس دارند، از آن لذت شگرف می­ برند. در یک کلام، نثر فنی نثری است که با شعر، یک قدم بیشتر فاصله ندارد. این نثر از پایان قرن هفتم دچار تکلف بیشتر شد و تبدیل به نثر مصنوع گردید.

 

 ویژگی­ های نثر فنی

برخی از ویژگی­ های نثر فنی عبارتند از:

۱-کثرت واژگان عربی.

۲– استفاده از آیات و احادیث و ضرب­ المثل­ ها و اشعار عربی.

۳– اطناب(حاشیه رفتن و کاربرد جملات معترضه).

۴- وفور آرایه­ های بدیعی و بیانی.

۵- توصیف زیاد، به گونه­ ای که خبر را تحت شعاع قرار دهد.

۶- آوردن مترادفات پی­ در پی.

***

اگر سوال و یا نظری درباره‌ی انواع نثر دارید، حتما در قسمت نظرات بنویسید تا در سریع ترین زمان پاسخگوی شما باشیم.

8 نظرات
  1. فرهاد می گوید

    سلام،
    خیلی خوب بود. تشکر از سایت ادب آباد.

  2. کمالی می گوید

    درود بر شما
    انواع نثر و ویژگیهای آنها را خیلی روان توضیح دادید.
    خسته نباشید.

  3. قاسمی می گوید

    سلام
    توضیحات انواع نثر عالی بود. خسته نباشید. شب و روزگار خوش😎

  4. عرفان می گوید

    درود بر ادب آباد، عالی بود. 🍀🍀

  5. کارگر می گوید

    سلام
    ویژگیهای نثرها خوب بود. خسته نباشید.🎉

  6. آسترکی می گوید

    سلام،
    توضیح انواع نثر عالی و ساده بود. تشکر از ادب آباد👍

  7. شاکری می گوید

    سلام توضیحات و مثالهای انواع نثر عالی بود.🦁🦁

  8. یاری می گوید

    درووووووود.
    ممنون از ادب اباد. عالی بود. 🎉🎉

ارسال یک پاسخ

آدرس ایمیل شما منتشر نخواهد شد.